Ziektetekens

Ankyloserende spondylitis, en ook spondyloartritis, vertaalt zich bij élke patiënt als een bijna apart verhaal van symptomen of ziektetekens. Dat maakt de diagnose ook zo moeilijk. Geen enkel klinisch teken is karakteristiek voor spondyloartritis. Dat wil zeggen:

• er is geen enkel klinisch teken dat op zich de diagnose spondyloartritis waar maakt
• als je een bepaald klinisch teken, dat hieronder besproken wordt, niet hebt, sluit dat spondyloartritis niet uit.

 

Hier wordt beschreven wat kàn voorkomen.

Naast algemene ziektetekens vertonen de symptomen zich meestal in wervelzuil en bekken, ook in de ledematen, en regelmatig zijn er ook tekenen in andere organen.

 

Algemene tekenen van spondylitis

De algemene tekenen van spondylitis zijn weinig specifiek, dat wil zeggen dat diezelfde symptomen ook kunnen verschijnen bij vele andere aandoeningen. Dergelijke tekenen kunnen zijn: vermoeidheid, malaise (zich ‘niet goed voelen’), koorts en rillingen en gewichtsverlies.

Vermoeidheid

Die vermoeidheid is niet te verklaren door fysieke inspanning: je bent niet moe omdat je een eindje hebt gejogd, bijvoorbeeld, maar je was voordien al moe. Als je toch bent gaan joggen, ben je nog meer moe dan normaal.

Lichamelijke vermoeidheid wijst er op dat je energievoorraad daalt na een inspanning. Geestelijke vermoeidheid wijst op een uitputting van je psychische energiebronnen.

Malaise

Dit is een gevoel van onbehagen, niet lekker zijn, niet goed in je vel zitten. Je voelt je slapjes en lusteloos.
Er lijkt binnen in je lichaam een waarschuwingslampje te branden “er is iets mis”, maar je kan het niet precies benoemen.

Koorts en rillingen

In de hersenen zit een soort thermostaat die je lichaamstemperatuur regelt. Normaal staat die ingesteld tussen 35.4 en 37.5°C, dat verschilt van persoon tot persoon. Een verhoging hiervan wordt koorts genoemd.

Een ontsteking in het lichaam kan die thermostaat anders instellen. Dat kan bij een infectie, zoals bij een verkoudheid of griep, waarbij een hogere lichaamstemperatuur een nuttig verdedigingsmiddel is. Bij immunologische reacties zoals bij een opstoot van spondyloartritis heeft koorts echter geen nut.

Als de centrale thermostaat verkeerd is ingesteld, krijg je de boodschap “ik heb het koud” en ga je rillen of bibberen om in de spieren warmte op te wekken. Dat vraagt veel energie van het lichaam.
De warmte die je van je lichaam vraagt, verbetert je immuunproces trouwens niet. Dat rillen houdt geen enkel virus of bacterie tegen. Het maakt nutteloze warmte los uit je spieren, zonder dat je er beter van wordt. Rillingen bij spondylitis zijn nutteloos.

Gewichtsverlies

Je bent niet op dieet en toch vermager je. Dit wordt onbedoeld of ongewenst gewichtsverlies genoemd. Meer dan 5% van je lichaamsgewicht verliezen over een periode van 6 maanden zonder te diëten is abnormaal.

 

Wervelzuil en bekken

Bij het begin van de ziekte staan klachten in wervelzuil en bekken, samen de as van het lichaam, op de voorgrond. Vaak zijn dit de klachten waarmee iemand naar de dokter stapt en die leiden tot de diagnose: pijn, (ochtend)stramheid en ankylose.

Pijn

Pijn is vaak de klacht waar men eerst mee te maken krijgt.

85% van de bevolking krijgt ooit te maken met rugpijn. Het is een veel voorkomende klacht bij de dokter. Vaak is die pijn veroorzaakt door overbelasting en dan is het pijnpatroon van het mechanische type.

Pijn in de lage rug die optreedt in rust (vaak en typisch in het tweede deel van de nacht) en betert met bewegen (veel patiënten staan daarom ’s nachts op en lopen wat rond voordat zij weer naar bed gaan) is typisch van het inflammatoire type. Heb je inflammatoire rugpijn, dan wil dat echter nog niet zeggen dat je spondylitis of AS hebt. Er zijn ook andere dan immunologische oorzaken van inflammatoire rugpijn.

Nog iets lager zit de alternerende bilpijn. Nu eens zit ze links, een paar dagen later weer rechts. Deze pijn is van het inflammatoire type en wordt veroorzaakt door het ontsteken van een sacro-iliacaal gewricht, een gewricht dat karakteristiek, en vaak als eerste, ontsteekt bij spondylitis. Die pijn voel je dan in de bilstreek.

Elk wervelgewricht kan door ontsteking worden geplaagd, op elke hoogte van de wervelzuil.

Het eerste teken van spondyloartritis kan inflammatoire nekpijn zijn (cervicale pijn), pijn in de borstwervels (thoracale pijn) of lage rugpijn (lumbale pijn).

Ook aan de voorzijde van je lichaam kan je met pijn te maken krijgen. Rond het borstbeen zitten namelijk gewrichtjes met de ribben en ook die kunnen ontsteken bij spondylitis. De vorm die deze gewrichten samen aannemen zijn als een das voor mannen. De pijn die ze veroorzaken wordt dan ook plastronpijn genoemd.

(Ochtend)stramheid

Stramheid merk je na een periode van rust, bijvoorbeeld ’s morgens bij het opstaan. Je bent erg stram en hebt moeite met bepaalde bewegingen, bijvoorbeeld aankleden. Deze stramheid trekt trekt langzaam weg na meer dan 30 minuten en voldoende beweging.

De stramheid bij artrose is helemaal anders: de eerste bewegingen zijn daarbij moeizaam en lastig, maar enkele minuten later gaat alles weer vlot.

Ankylose

Als de ziekte al ver gevorderd is kan ankylose optreden.

Door beenderige vergroeiing van de wervelgewrichten zelf vervormt de normale S-vorm van de wervelzuil (een uitholling of lordose in de nek, een lichte bolling of kyfose ter hoogte van de borstkas en opnieuw een uitholling of lordose in de onderrug). De onderrug wordt vlakker, de bovenrug kromt meer vooruit. Het eindstadium is een voorover gebogen houding, waarbij in extreme gevallen een horizontale blik niet meer mogelijk is. Dat is het klassieke plaatje van vergevorderde en onbehandelde ankyloserende spondylitis of ziekte van Bechterew.

Niet elke vorm van spondyloartritis leidt echter tot ankylose en vroegtijdige correcte behandeling wil deze vervorming helpen voorkomen.

Niet alleen de wervelgewrichten kunnen vergroeien. De ribben zitten ook met gewrichtjes vast, vooraan aan het borstbeen, achteraan aan de wervelzuil. Ook deze gewrichtjes kunnen ontsteken en ankyloseren. Het gevolg hiervan is dat de ribbenkast minder beweeglijk wordt, wat zich uit in ademlast. Een laattijdige, niet behandelde patiënt kan hierdoor een verminderde longfunctie krijgen.

 

De ledematen: artritis, enthesitis en dactylitis

Artritis

Ziektetekenen in armen en benen zijn asymmetrisch: ze treden links óf rechts op, zelden aan beide zijden gelijk. De gewrichten in de ledematen waarin artritis optreedt zijn beperkt in aantal. Het gaat vooral om heup en knie.

Bij de arm en schouder komen wel eens elleboog- en polsontstekingen voor. Ontstekingen tussen het schouderblad en de bovenarm zelf zijn zeldzaam bij spondylitis. Als een ontsteking voorkomt in de schouder gaat het meestal om het acromioclaviculair gewricht.

Bij boven- en onderbeen komen ontstekingen van heup of knie vaker voor dan ontstekingen van de enkel. Wat jij en je arts voordien zagen als een overbelastingprobleem van de heup of een voetbalknie, moet misschien opnieuw benoemd worden als een artritis of gewrichtsontsteking binnen het kader van spondylitis.

Enthesitis

Enthesitis is een gekend fenomeen bij spondylitis. Ontsteking van gelijk welke enthese (aan wervels, aan de hiel, …) geeft ontstekingspijn die blijft of heviger wordt in rust, en pas betert door te bewegen. De vaakst voorkomende plaatsen van enthesitis bij spondylitis zijn de achilleespeesaanhechting en de pezige plaat onder de voetzool (Fascia plantaris). Dit uit zich in hielpijn.

 

 

 

 

 

 

 

 

Dactylitis

Tenslotte kan ook dactylitis optreden. Plots is een hele vinger of een hele teen gezwollen waardoor die minder beweeglijk wordt. Men noemt dit worstvingers en worsttenen.

 

Tekenen buiten de gewrichten

Ruim 40% van de spondylitispatiënten krijgt ooit te maken met een ziekteteken buiten de gewrichten. De vaakst voorkomende zijn psoriasis, maagdarmproblemen als IBD, uveïtis en urogenitale ontsteking.

Psoriasis

Psoriasis is een genetisch bepaalde, chronische dermatologische aandoening., die meestal begint tussen 15 en 25 jaar, en aantasting veroorzaakt van de huid en de nagels. Patiënten met deze aandoening hebben zich gegroepeerd in de Psoriasis Liga Vlaanderen.

IBD of inflammatory bowel disease

Deze verzamelnaam omvat de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Het zijn chronische ontstekingsziekten van het slijmvlies van het gastrointestinaal stelsel waarbij zweren worden gevormd in het slijmvlies van het laatste deel van de dunne darm en/of het begin van de dikke darm. De klachten bij deze maagdarmpathologie zijn in hoofdzaak:

• gewichtsverlies
• buikkrampen
• misselijkheid en braken
• wisselend stoelgangspatroon (diarree <> normaal)
• bloed of slijm bij de stoelgang

 

Er bestaat ook een vereniging voor mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa.

Uveitis anterior

Dit is een ontsteking van kleine bloedvaatjes in het voorste deel van het oog. Uveïtis anterior is de meest voorkomende klacht buiten de gewrichten en een teken dat vaak optreedt vóór gewrichtsklachten. Uveïtis ontstaat plots uit het niets. Er is geen voorafgaand ongeval dat de ontsteking aan het oog verklaart. Zelden worden beide ogen aangetast, meestal komt uveïtis aan 1 oog voor.

De klassieke klachten bestaan uit:

• (hevige) pijn in en/of rond het oog (vaak nog voordat het oog rood wordt)
• fotofobie
• rode verkleuring van het oogwit

Daarbij kan al of niet het zicht onscherp of wazig zijn, met zwarte vlekken of slierten in het beeld.

Oogartsen zijn over het algemeen goed op de hoogte van de samenhang tussen spondylitis en uveïtis.. Meld dan ook dat je spondylitis hebt als je je met klachten aanbiedt. Je zal dan meestal ook als dringend geval worden ingepast. Bij plots optredende klachten in het weekend ga je best naar de spoedafdeling van een ziekenhuis waar de oogarts met wachtdienst kan worden opgeroepen.

Urogenitaal

Na het doormaken van een urogenitale (klassiek: oorzaak = Chlamydia trachomatis) of gastrointestinale infectie kan zich tot 4 à 6 weken na de infectie een perifere artritis ontwikkelen. Dit wordt reactieve artritis of ziekte van Reiter genoemd.
Uretritis is een ontsteking van de urethra, maar ook balanitis (bij de man) en cervicitis (bij de vrouw) zijn mogelijk.

 

 

 

Auteur: Dr. B. Liekens, 09-03-2015 (laatste aanpassing 29-12-2015)

 

Leden en geregistreerde gasten kunnen hier een meer uitgebreide beschrijving lezen.