Inhoud
- AS is een auto-immuunziekte
- AS is een inflammatoire aandoening
- Verloop van de ziekte bij AS
- AS maakt deel uit van de “familie” van spondyloarthropathieën
Inleiding
De vroegere benaming Ziekte van Bechterew wordt nog vaak gebruikt, maar is enigszins misleidend. Ankyloserende spondylitis of AS is ruimer dan het ziektebeeld dat door de Russische neuroloog en psychiater Vladimir Bechterew in 1892 werd beschreven. Ongeveer gelijktijdig werd een gelijkaardig ziektebeeld herkend door de Duitse neuroloog Ernst Adolph von Strümpell in 1897 en door de Franse neuroloog Pierre Marie in 1898.
Nochtans bestond er voordien notie van de bijzondere skeletafwijkingen bij deze aandoening.
De term ankyloserende spondylitis, of de wetenschappelijke naam spondylitis ankylosans, omvat twee Griekse woorden:
1. spondylitis: spondylos is de Griekse naam voor wervel, en het achtervoegsel -itis duidt op ontsteking of inflammatie
2. ankyloserend: ankylos is het Griekse woord voor vergroeiing (fixatie, verstijving)
De Engelstalige uitdrukking is ankylosing spondylitis AS, die ook door de Duitstaligen wordt gehanteerd, en de Franstalige spondylite ankylosante SA.
1. Spondylitis ankylosans is een auto-immuunziekte
Auto-immuniteit wil zeggen dat jouw lichaam antistoffen begint te maken tegen je eigen weefsels.
Bij sommige andere auto-immuunziekten kunnen die antistoffen worden opgespoord, zoals bij reumatoide artritis RA, bij lupus,…
Het aangrijpingspunt van ontsteking blijkt bij AS meervoudig: zowel de enthese, als het kraakbeen en de synovia of het gewrichtsslijmvlies blijken het doelwit voor deze antistoffen.
1.1. Wat is een enthese?
Spieren hechten zich aan botten via een pees. Het punt waar de pees overgaat op het bot is de enthese.
1.2. Waar bevindt zich kraakbeen?
In de wervelzuil heb je twee belangrijke soorten gewrichten:
1. De discus of tussenwervelschijf: vormt een kraakbenig, weinig beweeglijk, gewricht met de wervel.
2. Het facetgewricht
1.3. Wat is een synovia?
Gewrichtsslijmvlies bevindt zich in een zogenaamd “synoviaal gewricht”. De tussenwervelschijven vormen met de wervels kraakbenige gewrichten; de facetgewrichten daarentegen hebben een slijmvlies.
Voor AS bestaat een genetische voorbeschiktheid
Zie erfelijkheid van AS.
2. Spondylitis Ankylosans is een inflammatoire aandoening
Reumatologische aandoeningen kunnen worden ingedeeld volgens hun aard:
- degeneratief, bv artrose: door slijtage en veroudering
- inflammatoir, bv reumatoide artritis RA en ankyloserende spondylitis AS
- metabool, bv osteoporose, jicht
- ziekten van de zachte weefsels, bv bursitis, tendinitis
- infectieus, bv osteomyelitis, septische artritis
- tumoraal, bv osteosarcoma
In de volksmond wordt “reuma” vaak gelijkgesteld met artrose: “Mijn oma heeft ook reuma”. Artrose is echter een verouderingsproces dat iedereen overkomt.
2.1 Inflammatie
Inflammatie of ontsteking uit zich in 5 tekens:
- warmte (calor)
- roodheid (rubor)
- tumor (zwelling)
- dolor (pijn)
- functio laesa (verlies van functie).
2.2. Pijnpatroon
Het pijnpatroon door ontsteking is een inflammatoir pijnpatroon. Het onderscheidt zich van het mechanisch pijnpatroon dat veroorzaakt wordt bij overbelasting.
Hieronder wordt het inflammatoir pijnpatroon bij AS vergeleken met het mechanisht pijnpatroon bij Artrose.
>AS = inflammatoir pijnpatroon
1. eerste symptomen < 40 jaar
2. geleidelijk begin
3. pijn betert door beweging: pijn en stijfheid
↓ na 30′ bewegen
4. pijn niet beter door rust
5. nachtelijke pijn, met beterschap na opstaan door te bewegen
– localisatie: wervelzuil, vnl SIG
– goede respons op NSAID
>Artrose = mechanisch patroon
1. eerste symptomen >40 jaar
2. geleidelijk begin
3. er is startpijn: eerste bewegingen moeilijk
↓ na 5″ bewegen, maar neemt toe naarmate de mechanische belasting toeneemt
4. pijn beter door rust
5. pijn avond zelf of dag na inspanning
geen nachtelijke pijn, alleen pijn bij bewegen in bed
– localisatie: wervelzuil en onderste ledematen
– matige respons op NSAID
2.3. Ontsteking versus infectie
In de volksmond wordt ontsteking vaak gelijkgesteld met infectie. Bij een infectie is er sprake van een uitwendige aanval: een bacterie, een virus, een schimmel, een protozoön (ééncellig organisme) of een parasiet (bv lintworm). Ook bij een infectie wordt het immuunsysteem geactiveerd, en zijn de 5 tekens van inflammatie aanwezig.
Bij AS wordt het immuunsysteem om ongekende reden geprikkeld, en start een opeenvolging van van de ontstekingen.
>Artrose = mechanisch patroon
1. eerste symptomen >40 jaar
2. geleidelijk begin
3. er is startpijn: eerste bewegingen moeilijk
↓ na 5″ bewegen, maar neemt toe naarmate de mechanische belasting toeneemt
4. pijn beter door rust
5. pijn avond zelf of dag na inspanning
geen nachtelijke pijn, alleen pijn bij bewegen in bed
– localisatie: wervelzuil en onderste ledematen
– matige respons op NSAID
2.3. Ontsteking versus infectie
In de volksmond wordt ontsteking vaak gelijkgesteld met infectie. Bij een infectie is er sprake van een uitwendige aanval: een bacterie, een virus, een schimmel, een protozoön (ééncellig organisme) of een parasiet (bv lintworm). Ook bij een infectie wordt het immuunsysteem geactiveerd, en zijn de 5 tekens van inflammatie aanwezig.
Bij AS wordt het immuunsysteem om ongekende reden geprikkeld, en start een opeenvolging van van de ontstekingen.
3. Verloop van de ziekte spondylitis
- Begin: sluimerend, niet plots.
- Chronisch: langdurig.Voor AS geldt dat de ziekte levenslang is: er is geen genezing.
- Intermittent
Er zijn opstoten van inflammatie, gepaard met toename van klinische tekens, en perioden van minder inflammatie, warbij de klinische tekens minderen. Dit noemt men de graad van ziekte-activiteit.Soms kan je voor jezelf een uitlokkende factor herkennen bij het begin van een opstoot, maar meestal is het tijdsverloop van opstoot (exacerbatie) en remissie onvoorspelbaar. - De inflammatie treedt asymmetrisch op: aan één zijde van het lichaam.
> bij artrose is de slijtage: degeneratief symmetrisch
> bij RA is de slijtage: inflammatoir symmetrisch
> bij AS is de slijtage: inflammatoir asymmetrisch
4. AS maakt deel uit van de “familie” van spondyloarthropathieën
De term spondyloarthropathie, afgekort SpA, duidt op “een” gewrichtsaandoening in de wervelzuil. AS is één van de spondyloarthropathieën.