De klinische presentatie van AS is complex.
Er is een grote hoeveelheid aan klinische tekenen mogelijk, die wisselend voorkomen bij verschillende AS-patiënten. “Elke AS-patiënt is klinisch wel haast uniek”.
AS- uitlokkende factoren en symptomen (vertaald van www.nature.com)
Klinische tekenen (© VVSA)
De klinische tekenen kunnen verdeeld worden in 4 groepen: Algemene tekenen, Axiale tekenen, Perifere tekenen en Extra-articulaire tekenen
Algemene tekenen
Algemene symptomen kunnen zijn: vermoeidheid, malaise, lichte depressie, rillingen/koorts en gewichtsverlies.
Voor vermoeidheid bestaat geen objectieve meetmethode, zoals bijvoorbeeld een thermometer gebruikt worden voor het meten van temperatuur. Er bestaan wel internationaal gevalideerde schalen om vermoeidheid in te schatten: het zijn vragenlijsten, die via een omslachtige schaalberekeningen een bepaalde graad kunnen vaststellen.
Deze algemene tekenen zijn niet specifiek en kunnen ook door vele andere ziektebeelden worden veroorzaakt.
Axiale tekenen
Axiaal wil zeggen: op de middellijn. De klachten hebben betrekking op de wervelzuil en de sacro-iliacale gewrichten of SIGs.
Axiale klachten (iStockPhoto)
.
Inflammatoire rugpijn : cervicaal (links) , thoracaal (midden) en lumbaal (rechts) – iStockPhoto
Inflammatoire rugpijn
De localisatie van de pijn kan zowel lumbaal, thoracaal als cervicaal zijn.
Ochtendstijfheid
Indien onbehandeld is er een langdurige ochtendstramheid axiaal van langer dan 30 minuten, die verbetert door beweging.
Alternerende bilpijn
De pijn wordt uitgelokt door inflammatie van het SIG. Meestal bilateraal, maar niet altijd gelijktijdig actief, waardoor wisselende pijn links en rechts optreedt.
Sacro-iliacale gewrichten of SIGs (www.artrose-blog.nl)
SIG en alternerende bilpijn (www.artrose-blog.nl en www.bewegenzonderpijn.com)
Gewrichtjes bij het borstbeen (Bewerkt van : http://ikvanbinnen.nl)
Plastronpijn
Plastronpijn ontstaat door inflammatie van de sternocostale en sternoclaviculaire gewrichten.
Onomkeerbare stijfheid
Deze stijfheid ontstaat bij ver gevorderde ziekte door ankylose of benige vergroeiing van de wervels onderling. De natuurlijke kromming van de wervelzuil verandert en er ontstaat een afvlakking van de lumbale lordose en een thoracale kyfose van de wervels met de ribben. De ademhalingsbewegingen worden bemoeilijkt en er kan ademlast ontstaan.
Perifere tekenen: asymmetrisch
Het gaat hier om artritis, enthesitis en dactylitis.
Artritis
Perifere tekenen: artritis (iStockPhoto)
Artritis situeert zich:
-aan één zijde van het lichaam,
-in een beperkt aantal gewrichten,
-vooral ter hoogte van de onderste ledematen.
Ÿ
Perifere ontsteking : vooral van de onderste ledematen (iStockPhoto)
Maar artritis kan ook optreden in de bovenste ledematen.
Perifere ontsteking : bovenste ledematen (iStockPhoto en CMMG 2008)
Enthesitis
Een ontsteking van een enthese (aanhechting van een pees aan het bot) heet enthesitis.
De karakteristieke lokalisatie bij AS ligt bij de hiel, of aan de aanhechting van de achillespees, of de aanhechting van de fascia plantaris.
Enthesitis van de achillespees (www.asas-group.org)
Enthesitis van de fascia plantaris (www.tabletsmanual.com)
Dactylitis
Bij ontsteking van gewrichtjes in voet of hand ontstaat een worstteen of -vinger (Eng: sausage digits).
De hele vinger of teen is gezwollen. Er is duidelijke mobiliteitsbeperking van de getroffen vinger of teen die gepaard gaat met inflammatoire pijn.
Dactylitis van vinger of teen (www.asas-group.org)
Extra-articulaire tekenen
Extra-articulaire tekenen (vertaald van www.asas-group.org)
Bij een groot deel van de patiënten komen ook ontstekingsverschijnselen buiten de gewrichten voor. Het gaat hierbij om:
- psoriasis
- IBD (ziekte van Crohn en colitis ulcerosa)
- uveïtis anterior of
- urogenitale problemen
Psoriasis
Psoriasis is een genetisch bepaalde, chronische dermatologische aandoening, die meestal begint tussen 15 en 25 jaar, en aantasting veroorzaakt van de huid en/of de nagels.
Bij de huid verschijnen goed afgelijnde, vaak jeukende, rode vlekken, die ruw en verheven worden van oppervlak en zilverige schilfers vormen (=plaque psoriasis).
Psoriasis op been (links – www.internationaleczema-psoriasisfoundation.org) en arm (rechts – www.huidarts.com)
De lokalisatie ervan is voornamelijk in de hoofdhuid (ter hoogte van de haarlijn en rond en in de oorschelp), aan de strekzijden van armen en benen, op de romp en de genito-anale zone. Soms verschijnt ook pustulaire psoriasis ter hoogte van handpalmen en voetzolen.
Psoriasis nagels : putjesnagels (links – www.dovepress.com) , loslating (midden – psoriasisfreetips.com) , milde vorm (rechts – www.asas-group.org)
Voor de aantasting van de nagels gaat het vooral om putjesnagels, vingerhoednagels en loslating van nagels.
IBD
IBD of inflammatory bowel disease omvat de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Het zijn chronische ontstekingsziekten van het slijmvlies van het gastrointestinaal stelsel.
Tussen AS en ziekte van Crohn bestaat een overlappingsgebied: 6 % van patiënten met AS heeft na 9 jaar ziektegeschiedenis gastro-intestinale tekenen van de ziekte van Crohn.
Bij de ziekte van Crohn komt inflammatie voor in het laatste deel van de dunne darm (meestal) en/of het begin van de dikke darm. Die ontsteking leidt tot zweervorming in het darmslijmvlies.
IBD : getroffen zones (links – www.bupa.co.uk), aantasting door ziekte van Crohn (midden – www.mdguidelines.com), foto van darmslijmvlies bij ziekte van Crohn (rechts – www.asas-group.org)
Deze maagdarmpathologie manifesteert zich in:
- gewichtsverlies
- buikkrampen
- misselijkheid en braken
- wisselend stoelgangspatroon (diarree <> normaal)
- bloed of slijm bij de stoelgang
Uveitis anterior
Uveïtis : uitzicht (links – www.scielo.br) en aanduiding van het getroffen gebied (rechts – www.turmericforhealth.com)
Vaatvliesontsteking in het voorste oogsegment is de meest voorkomende extra-articulaire manifestatie. Uveïtis anterior is:
- acuut en atraumatisch
- klinisch: unilateraal, zelden bilateraal
De klassieke triade bestaat uit:
- (hevige) pijn in en/of rond het oog
- rode verkleuring van het oogwit
- fotofobie: lichtschuwheid, overgevoeligheid voor licht
Daarbij kan al of niet het zicht onscherp of wazig zijn, met zwarte vlekken of slierten in het beeld.
Oogheelkundig onderzoek maakt onderscheid tussen de verschillende oorzaken van rood oog:
- rechtstreeks uitwendig onderzoek
- spleetlamponderzoek
Uveïtis : spleetlamponderzoek (links – www.cehjournal.org en midden – www.rootatlas.com), detail (rechts – herkomst onbekend)
Mits correct behandeld is er meestal een snelle spontane genezing. De aandoening is echter vaak recidief.
Uveïtis is vaak het eerste klinische teken van AS.
Mogelijke gevolgen zijn :
Uveïtis : geen ronde pupil meer door verkleving van de iris (webeye.ophth.uiowa.edu)
1. verklevingen van de iris
2. netvliesloslating
Uveïtis : netvliesloslating (www.gezondheidsplein.nl)
3. cataract: opaak of ondoorzichtig worden van de ooglens
Uveïtis : ontstaan van cataract (en.wikipedia.org)
4. “blinde vlek” in het gezichtsveld: plaatselijke uitval van gezichtsvermogen
Urogenitaal
Het gaat hierbij om uretritis (=ontsteking van de urethra of plasbuis), balanitis (=ontsteking van de eikel bij de man) en cervicitis (ontsteking van de baarmoederhals bij de vrouw).
Deze zijn niet het gevolg van een bestaande spondyloartritis, maar juist de oorzaak ervan. Na het doormaken van een urogenitale (klassieke oorzaak=Chlamydia trachomatis) of gastrointestinale infectie kan zich tot 4 à 6 weken postinfectie een perifere artritis ontwikkelen. Dit wordt reactieve artritis of ziekte van Reiter genoemd.
Auteur: Dr. B. Liekens, 09-03-2015